2022 yılının ikinci çeyreği, Türkiye’de alkol politikaları bakımından son derece çetin geçti. Firmaların mâliyet zammı ile birlikte, normalde Temmuz ayı itibariyle gündeme gelmesi gereken 6 aylık otomatik ÖTV zammı peş peşe geldiğinden, çeyreğin başı ile sonu arasındaki fiyatlar arasında derin bir uçurum oluştu. Bandrollü alkollü içkilere olan erişimdeki bu anlık (ve fahiş) düşüş, beklentilere paralel olarak karaborsanın ve daha spesifik olarak kaçak/sahte içkiye olan talebin artmasından başka bir netice gündeme getirmedi.
2022 yılının Nisan-Haziran aylarını kapsayan ikinci çeyreğinin önemli birkaç boyutu var. Bunlar üzerinde tek tek durmadan önce, verilere genel bir göz atmak ve argümanlarımızın üzerinden yeniden geçmek gereği görüyoruz. Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu olarak faaliyete başladığımız Aralık 2020‘den beri toplam 7 kez günlük izlemelerimizi raporladık. Bunlardan 5’i üç aylık, 2’si ise yıllık veri havuzlarıydı. Türkiye’de alkollü içkilere yönelik uygulanan kamu politikalarının ölçüsüz niteliğine dikkat çekmek ile birlikte aynı zamanda hak ve özgürlükler odaklı etkin kamu politikaları oluşturulması için gayret gösteren platform olarak Türkiye’nin kaçak içki verilerini izlememiz ardında tek bir esaslı sebep yatmaktadır: Gerek bireysel gerekse toplumsal sağlığa yönelik bir tehdit olan kaçak içki problemi, bandrollü alkollü içkilere yönelik erişim kısıtlamaların doğrudan neticesidir. Yüksek vergiler, sözü edilen bu erişim kısıtlamaların başlıcasıdır.
Bugün üzerine konuşacağımız 2022 Nisan-Haziran verilerini önemli kılan, vergi zammıyla alım gücündeki düşüşün birkaç sefer üst üste hissedilmesiyle birlikte, özellikle platformumuzun öncülük etmiş olduğu tartışma sahasında tüm bu olumsuz gelişmelerin kaçak içki verilerinde fahiş bir artışa sebebiyet vereceği yönündeki öngörü olmuştur. Gerçekten de, sözüne ettiğimiz zamlara bir de turizm sezonuna girmiş olmamız da eklenince, 2022 yılının ikinci çeyreğinde ele geçirilen kaçak içki miktarının, bir önceki çeyreğin neredeyse dört katı olduğunu görmekteyiz. Bu son derece önemli artış, aynı zamanda zamlar ve erişim kısıtlamalarından karaborsanın ne derece elastik biçimde etkilendiğini bize göstermektedir.
İkinci çeyreğin bir diğer göze çarpan verisi ise, en çok operasyon yapılan ilin bir turizm ili olan Antalya olmasıdır. Gerçekten de kaçak/sahte içki, özellikle turistik bölgelerde astronomik vergilerle beraber erişimi halkın büyük kesimi için imkânsız hâle gelen bandrollü içkilere bir alternatif olma yönünde ilerlemektedir. Daha kötüsü, bulundukları yerde istemeden de olsa kaçak/sahte içki tüketebilecek olması bir korkusu gündeme gelmektedir. Her iki sorunun da çözümü, alkollü içkilerdeki fahiş vergi yükünün hafifletilmesi, ÖTV’nin ise kaldırılmasıdır. Bugün bir hayal gibi gözüken bu temenni, Türkiye’nin turizm potansiyeline şüphesiz artı olarak yazacak birçok gelişmeyi beraberinde getirecektir.
Kaçak/sahte içki tehdidinin doğrudan yönelmiş olduğu sağlık ise, bu periyotta da bize üzücü haberler getirmeyi sürdürmüştür. Platformumuzun izlediği verilere göre 2022 yılının Nisan-Haziran aylarında 4 kişi sahte içkiye bağlı zehirlenme nedeniyle hayatını kaybetmiş, 3 kişi ise aynı şikayetten ötürü hastaneye kaldırılmıştır. Hayatını kaybedenlere rahmet, yakınlarına baş sağlığı diliyoruz. İfade etmemiz gerekir ki, kaçak/sahte içki karaborsası, önlenebilir bir tehdittir. Vatandaşımızın hayatına mâlolan bu korkunç tehdit, hak ve özgürlük odaklı etkin kamu politikaları ile baş edilebilir. Yetkilileri bu surette acil önlem almaya davet ediyoruz.
İzlediğimiz her bir veri, Türkiye’de alkollü içkilere yönelik uygulanmakta olan ölçüsüz kamu politikalarının nihai neticelerini gözler önüne sermektedir. Bu surette yapmış olduğumuz izlemelerle birlikte, Türkiye’de hak ve özgürlük odaklı alkol politikaları benimsenmesinin önemini kamuoyuna aktarmayı sürdüreceğiz.
