Artık ezberledik ki, 4760 s ÖTV Yasası’nın 12. maddesinde 2013 senesinde yapılan değişiklikle birlikte alkollü içkileri kapsamına alan 3 no’lu ÖTV cetvelinde her 6 ayda bir “otomatik” zam yapılması düzenleniyordu. Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu olarak gerçekleştirdiğimiz farkındalık faaliyetlerinin en önemlisi, bu otomatik zammın ardındaki hukukî dayanağının ne olduğu, bu hukukî dayanağın ise gerekçesinin olup olmadığı tartışmasıdır. Alkollü içkilerin vergisinin otomatik artması, yıllık kişi başı saf alkol tüketimi 1.5-2 LT arasında seyreden bir toplum için gerçekten gerekli mi? Bu ölçüsüzlüğün birçok tartışmayı alevlendirmesi gerekirken maalesef hâlen hak ettiği tartışma ortamını elde edebilmiş değil.
Maaliyet zamları da dahil olmak üzere bugün alkollü içkilerin bu denli erişilmez olmasının ardındaki sebep bu otomatik vergi zamları, ve bunların ısrarla uygulanmasıdır. Neticesi ise gördüğünüz bu tablodur.
Türkiye’nin kayıt dışı alkol tüketim verileri ile her bir alkol vergi zammı haberini birlikte okumak gerekir. Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu bu ilişkiyi takip etmekte olduğu operasyon verileri ile kurmaya çalışmaktadır. Her bir 3 aylık veri ile ortaya attığımız “kaçak içki netice, yüksek vergiler sebep” denklemi vergi zamları söz konusu olduğunda da dikkate alınmalıdır.
Öyle ya da böyle, bu otomatik zam 2013’ten beri (2021 Temmuz istisnasıyla) sürekli uygulanmaktadır. Olası bir iktidar değişikliği dahil olmak üzere, ileride uygulanmayacak olmasına dair de henüz somut bir temenni maalesef siyaseten oluşturulamamıştır. Esasen yapılması gereken, otomatik vergi zammının ardındaki hukukî gerekçeyle neredeyse 9 senelik uygulanma süresi boyunca ortaya çıkan etkilerin karşılanıp karşılanmadığının tartışılmasıdır. Bu da, etkin muhalif siyaset ile ancak mümkün olabilecektir.
Geçtiğimiz Mayıs ayında, kanunen beklenmeyen, ancak siyaseten ve ekonomik olarak çok da sıradışı olmayan bir kararla Temmuz ayında olması gereken vergi artışı Mayıs ayının sonuna, yani erkene alınmıştı. İsabetli bir okumayla çoğu yorumcu, beklenen vergi gelirini artırmak amacıyla yapıldığını, turizm sezonunundan maksimum fayda sağlanmak istendiğini dile getirmişti. Ancak maksimum fayda, her zaman optimal fayda olmuyor (bkz. Nisan-Haziran verileri).
Böylelikle idarenin bu yaz için alkollü içki tüketen vatandaşlarla işi bitmişti – mi acaba? Temmuz ayıyla birlikte yeni zam kulisleri alevlenmeye başladı. E Temmuz’da zam gelecekse, Mayıs’taki neydi? Bilmiyoruz, sanırım bilemeyeceğiz de.
Bir yaza iki vergi zammı sığar mı? Galiba konu alkol olunca sığıyor. Nitekim alkole gelen zamlar üzerine tek bir muhalif ses çıkmıyor. 2013’ten beri süre gelen bu siyasetsizlikten ifade etmeliyim ki iktidar çok iyi faydalanıyor. Türkiye gerek nüfus, gerekse oransal olarak alkollü içki tüketen bir ülke değil. Bu iki argüman, Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu’nun yapmış olduğu birçok çalışmada sıkça vurgulanmıştır. Sözünü ettiğimiz vergi zamları dolayısyıla tanım icabı gerektirdiği negatif dışsallığı 2013’ten beri sağlamıyor. Yalnızca şu cümle kalıyor geriye: “Böyle mi yaşamak istiyorsun, öyleyse bedelini öde!
Velhasıl önümüzdeki günlerde yeni bir alkol vergi zammıyla karşılaşırsak şaşırmayın, ben şaşırmayacağım. Bunun zira 2013’ten beri her 6 ayda bir gelen her bir zamdan hiç ama hiçbir farkı olmayacak. Ancak tartışalım. Medya, karar alıcılar; pozisyonu ne olursa olsun tüm kamuoyu, bu zamların temel sebebinin karşısındaki siyasetsizlik olduğunu bilmeli. Konuşamamak, çözüm üretememek anlamına gelmektedir, bugün Türkiye’de uygulanmakta olan alkol politikalarının etkisinin ciddiyeti, ancak bu şekilde açıklanabilir. Neticede ifade etmemiz gerekir ki; böyle giderse, böyle gider.
