Kuveyt Türk, yıllardır ülkemizde faaliyet gösteren bir katılım bankası. Başlıkta değindiğimiz husus ise bir sır olmaktan oldukça uzak. Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu olarak, sosyal medyada karşılaştığımız bu iddianın peşine düştük ve yaptığımız araştırmalar neticesinde bu durumun, yani Kuveyt Türk adlı bankanın kredi kartıyla alkollü içki (şu an konumuz dışı başka birçok ürün gibi) satın alınamadığı iddiasının gerçek olduğunu, ve iddianın ardında başka gerçekler de bulunduğunu keşfettik.
Bir bankanın kendi müşteriyle yaptığı sözleşmeler, medenî hukukun temel prensiplerine aykırı olmadığı müddetçe tarafları bağlar, ve geçerliliği konusunda bir şüphe veya itiraza mahal vermez. Söz konusu sözleşme ilişkisinin ancak gerçekten banka ile müşterilerinin karşılıklı iradelerini mutlak bir biçimde tatmin ediyor olduğu, tartışmaya açıktır. Yaptığımız araştırmalarda, sosyal medyada ve medyada bu konunun kısmen dahi olsa işlendiğini, ve nihayetinde beklenen sansasyonu yeterince tetiklemediğini fark ettik. Bu yazıda, sizlere medyadan ve sosyal medyadan derlediğimiz kimi yorum ve bilgileri sunup bankanın bu tutumuna karşı değerlendirmemizi aktaracağız.
Bu işlem kısıtlamasının bir sır olmadığın ifade etmiştik. Gerçekten de, bu durumu saklamak için fazladan bir çaba sarf etmek şöyle dursun, söz konusu kısıtlamanın Bankanın açık düzenlemesi ile hüküm bulduğu iddiası oldukça kuvvetlidir. İddiaya göre banka yetkilileri bu durumu açıkça doğrulamaktadır. ABC Gazetesi’nden Bağdaş Çetin’in haberine göre Çetin’in ulaştığı bir banka yetkilisi iddiayı doğrulayıp, bankanın “böyle bir muamelesinin olduğunu” ifade etmiştir [1]. Aynı haberde paylaşılan bir görsele göre, bankanın bir düzenleyici işlemi olduğu anlaşılan “Katılım Endeksi Kuralları”na göz attığımızda, sayma yöntemiyle sıralanmış birtakım faaliyet alanları arasında, bankanın faaliyet alanının bu kurallarda sayılan iş kollarını ihtiva etmeyen şirketler arasında olacağı düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemenin ikinci maddesinde, alkollü içkiler açıkça faaliyet alanının dışında tutulmuştur.
Elbette bu durum, eşi benzeri fazla görülmemiş bir gerçekliktir. Bundan dolayı, her ne kadar bankanın bu konuda açık düzenlemeleri olsa da müşterilerin bu konuyu bilmesi eşyanın tabiatı gereği fazla beklenilir olmayacaktır. Şüphesiz, bir bankanın, kullanıcılarının faaliyet alanını bu şekilde ahlâkî saiklerle sınırlaması, alışıldık durumlardan bir tanesi değildir, ve tüketicilerde mağduriyet yaratması kaçınılmaz olacaktır.
Zira bu durum, medyada haber yapılmadan çok kısa süre evvel Ekşi Sözlük’te hakkında bir başlık açılmıştır. Meselenin popülerliğini ve mağduriyet yansımalarını değerlendirmek adına, Ekşi Sözlük başlıkları önem arz etmektedir. Nitekim başlığa ilk entry‘nin girildiği 2 Şubat 2019 tarihinden bu yana kullanıcılar tarafından toplam 16 sayfa entry paylaşılmıştır [3].
Biraz daha yakın bir tarihte, Turizm Ajansı adlı sitenin yaptığı paylaşımda ise daha farklı bir tür mağduriyet karşımıza çıkmakta, ve durumun vahametini daha ileri bir seviyeye taşımaktadır. Haberde, alkollü içki satışı ve servisi yapan oteller ile iş yapan bir turizm acentesinin kullandığı Kuveyt Türk pos cihazı, tam bu sebepten ötürü banka tarafından iptal edildiği iddia edilmektedir! Konuyla alakalı bir banka yetkilisinin herhangi bir yorumu bulunmamakla birlikte, yukarıda üzerinde durduğumuz “kurallara” aykırı olduğu şüphe getirmez bu ticarî aktivitenin, banka tarafından engellenmesini beklemek çok da şaşırtıcı olmayacaktır. Ispartalı işletme sahibi mağdur Levent Yılmaz, Turizm Ajansı adlı siteye yaptığı açıklamada 15 senedir bu sektörde iş yaptığını, başına ilk defa böyle bir durum geldiğini ve karşı karşıya kaldığı bu mağduriyet karşısında oldukça şaşkın olduğunu ifade etmiştir [4]. Anlaşılan odur ki durum böylelikle yalnızca kredi kartıyla alkollü içki satın alamamanın çokça ötesine geçmektedir.
Tüketici mağduriyeti dediğimiz zaman aklımıza gelen bir diğer adres ise şüphesiz Şikayetvar adlı internet sitesidir. Yaptığımız araştırmada oldukça yakın bir tarihte, üzerinde durduğumuz konu hakkında Kuveyt Türk bankasına karşı bir şikayet oluşturulduğunun ayırdına vardık. 3 Ekim 2021 tarihinde, Miraç adlı bir kullanıcı tarafından “Kuveyt Türk Kart ile Alışveriş Sorunu” başlığı ile açılmış olan bu şikayet, iki bini aşkın görüntülenme almıştır. Şikayette Kuveyt Türk Sağlam Kart adlı kredi kartını kullandığını bildiren kullanıcı; muhtelif büfe, zincir market veya işyerinde alkollü içki satın almayı denediğinde başarısız olduğunu, bununla kalmayıp denemesinin ardından “Alışveriş yaptığınız iş yeri alkol satan iş yerleri kategorisinde olduğu için alışverişiniz yapılamamıştır.” şeklinde bir uyarı mesajı aldığını ifade etmiştir. Oldukça yakın tarihte kaydedilen bu şikayetin, şimdiye kadar değindiğimiz örneklerle birlikte artık daha fazla ispata muhtaç olmadığı, durumun gerçekliğinin şüpheye fazla mahal vermediği açıktır. Buna karşın banka yetkilileri, aynı sitede, söz konusu şikayet gönderisine gönderiden altı gün sonra verdiği yanıtta iddiayı açıkça kabul veya ret etmekten imtina etmiş, şikayette bulunan kullanıcı ile iletişim kurulacağını ifade etmiştir[5]. Bizce, kamu esenliğini ve ticaret hayatındaki güveni açıkça etkileyen böyle bir düzenleme için yapılacak açıklamanın kamuya açık yapılması, sözüne ettiğimiz değerler açısından oldukça önemlidir. Gelgelelim görülen o ki banka yetkilileri, kamuoyunu bilgilendirme ve ticaret hayatındaki güveni tesis etme konusunda aynı hassasiyeti paylaşamamıştır.
Olması gereken yaklaşım bakımından, üzerinde durduğumuz hayat ilişkisi, serbest ticaretin de temel prensipleriyle açıkça bir çelişki içerisinde görülmektedir. Günümüzde alkollü içkilerin piyasaya arzı, üretim sürecinde yaşanan güçlükler hesaba katılmaksızın, ağır bir vergi külfetinin gölgesinde, zaman zamansa ithalat zorluklarıyla, adeta tırnaklarla kazımak suretiyle gerçekleşmektedir. Bu durum, piyasaya yasal olarak arz edilen alkollü içkileri satanlar için ayrı, temel bir hak ve özgürlüğün ışığında bu ürünleri satın alıp tüketmek isteyen vatandaş için ayrı bir zorluk meydana getirmektedir.
Bugün alkollü içkilerin arz ve talebinin tamamen bandrol esasına bağlı olup, Türkiye kanunları ve düzenleyici işlemlerine bağlı tamamen yasal bir sektör teşkil ettiği açıktır. Benzer şekilde, gerek toplumsal gerekse özel alanda alkollü içkiyi serbestçe tüketebilmenin temel hak ve özgürlükleri doğrudan ilgilendiren oldukça hassas bir mesele olduğu da tartışmaya kapalı bir gerçekliktir. Tüm bunlara karşın günümüzde git gide şeytanlaştırılıp kamusal alandan uzaklaştırılmasının etkin bir kamu politikası hâline geldiği göz önüne alındığında, bir özel hayat ilişkisinde sergilenen bu tutumun oldukça zarar verici olabileceği kanaatindeyiz.
Nihayet, ifade etmemiz gerekir ki Türk kamusunda böyle bir kısıtlamanın hayat bulması, bahsini ettiğimiz hak, özgürlük ve değerler açısından endişe vericidir. Kuveyt Türk adlı banka tarafından uygulanan ve özel hukuku ilgilendiren hayat ilişkileri bakımından mağduriyet yaratması kuvvetle muhtemelen olan bu kısıtlama, ticaret hayatının güven ve süreklilik ilkeleri açısından da birçok soruna gebedir. Son olarak en önemlisi, daha önce de üzerinde durduğumuz gibi, bu şekilde bir kısıtlamanın hâlihazırda kamusal alandan fazlasıyla yabancılaşmış olan alkollü içki piyasasının bileşenleri olan üretici, satıcı ve tüketicilerin Anayasa ve Uluslarası Sözleşmeler tarafından korunan ayrımcılık yasağı, sözleşme özgürlüğü ve bireysel hak ve özgürlükler olmak üzere birçok hukukî değerini tehlikeye attığı açıktır.
Dipnotlar
[1]: Bağdaş Çetin, “Kuveyt Türk”ten ‘alkol muamelesi’: Kasadan dönebilirsiniz!”. ABC Gazetesi, 18 Şubat 2019. (Erişim tarihi: 30.11.21)
[2]: Ibid.
[3]: Ekşi Sözlük https://eksisozluk.com/kuveyt-turk-kredi-kartiyla-icki-satin-alamamak–5938415?p=1 (Erişim tarihi: 30.11.21)
[4]: “Daha neler… Banka, alkollü otelle çalışan acentanın pos cihazını iptal etti!”. Turizm Ajansı, 8 Aralık 2020. (Erişim tarihi: 30.11.21)
[5]: Şikayetvar https://www.sikayetvar.com/kuveyt-turk/kuveyt-turk-kart-ile-alisveris-sorunu (Erişim tarihi: 30.11.21)
