Nihayet yıl sonu geldi çattı. İfade etmemiz gerekir ki, son iki haftadır Türkiye olarak içinde bulunduğumuz atmosferi dikkate aldığımızda, 2022 yılını oldukça buruk bir havada karşılıyoruz. Sebebi ise, “Biz demiştik.” demenin boğucu hüznü. Artan sahte içki operasyonları, ve maalesef yiten, kararan hayatlar… Bir gerçek var ki, Türkiye bunu hak etmiyor.
Peki biz ne demiştik?
2021 senesi, Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformunun 1 Ocak’tan 31 Aralık’a kadar her gün, günbegün, bir gün dahi aksatmadan Türkiye’nin kayıt dışı alkol tüketim verilerini izlediği ilk sene oldu. Hem yerel, hem ulusal, hem de uluslararası medyayı taramak suretiyle yaptığımız bu geniş kapsamlı izlemenin sonuçlarını üç aylık periyotlarla kamuoyuyla paylaştık.
Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu’nun bu faaliyeti, Türkiye için tek örnek durumunda. Gerçekten de, Türkiye’nin kayıt dışı alkol tüketimine ilişkin verilerini günlük izlemek suretiyle toplu ve şeffaf bir biçimde kamuyouyla paylaşan; her seferinde tüm medya organlarına, siyasî partilere, yasama ve idare organlarına masaya oturma teklifini baki tutan gerek resmî gerekse sivil tek kuruluş konumundadır.
Ancak Platformun faaliyeti yalnızca objektif izleme yapmakla sınırlı değil. Ekip olarak, her zaman bir adım öteye geçiyor, ve elde ettiğimiz bilimsel verileri analiz edip, etkin kamu politikası önerilerinde bulunuyor, ve büyük ölçüde hâlihazırdaki kamu politikalarını eleştiriyoruz.
Böylelikle Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu’nun çalışma prensipleri ortaya çıkmış oluyor.
Türkiye’nin kayıt dışı alkol tüketim verilerinin bu anlamda sene boyunca bize ne söylediğini, ve bugün bulunduğumuz noktada 1 Ocak 2021’den beri günü gününe sürdürdüğümüz faaliyetin nasıl bir “Biz demiştik.” teşkil ettiğini değerlendirelim.
2021 senesi, Platform olarak düzenlediğimiz canlı yayınlarda, yayınladığımız çalışmlarda bir sloganın üzerinde sıkça durmak gerekliliği duyduğumuz bir sene oldu: Türkiye’de alkol sorunu yoktur, ancak bu sorunla varmış gibi başa çıkılmaya çalışılmaktadır. Sonuç, ölçüsüz kamu politikaları. Şöyle bir 6-7 ay geriye gittiğimizde, Pandemi önlemleri kapsamında çıkartılan bir İçişleri Bakanlığı genelgesiyle alkol satışının tüm ülkede yasaklandığını hatırlayacağız. %260’ları bulan ve her sene otomatik olarak artması öngörülen (bkz. 4260 sayılı ÖTV Kanunu m. 12) vergi külfeti ise cabası. Tüm bunlar, ölçüsüz kamu politikalarının sonucu.
Bu kamu politikalarının da bir sonucu var elbette. İşte tam burada, sene boyunca bir kampanya niteliğinde sesimizi duyurmaya gayret ettiğimiz, bugün yayınlayacağımız verilerin de anahtarı olan çıkarıma dönüyoruz: Sahte içki sebep değil, sonuçtur. Sebep, ölçüsüz kamu politikalarıdır.
Bugün yayınladığımız 2021 Türkiye Kayıt Dışı Alkol Tüketim Verileri adlı tablo, işte tam da bu sebep-sonuç ilişkisinin bir yansıması. Tabloya bir göz attığımızda, hem ilişkideki sebebe, hem de sonuca ilişkin somut verileri görebiliyoruz.
Tabloda bizi ilkin Türkiye’nin tüketimine ve en önemli kısıtlamalarından biri olan vergi uygulamalarına ilişkin veriler karşılıyor. Türkiye’nin 47 Avrupa ülkesi arasında alkollü içki tüketiminde sonuncu, alkollü içkilerden alınan vergi yüzdesi bakımından ise üçüncü olduğunu görüyoruz. Eğer verginin amacı alkollü içkilere yönelimi azaltmak, özendiriciliği düşürmek ise, bu ilişkide yolunda olmayan bir şeyler olduğu kesin. Zira en düşük tüketim miktarı kaydeden ülke olan Türkiye’nin, en yüksek vergi tahsil eden ülkeler arasında olmasının ölçülü olduğunu söylemek zor.
Rakıdan alınan %260’lık vergi miktarı, aslında kafalardaki tüm soru işaretlerini gideriyor. Türkiye’de en çok tüketilen alkollü içkinin bira olduğuna dair veri ise Türkiye’nin alkolizme yönelik bir sorunu olmadığını, buna karşın alınan önlemlerin fiilî durumu düzenlemekten çok hak ve özgürlük müdahalesi bakımındn daha zor bir hâle getirdiğini ispatlar nitelikte. Sebep-sonuç ilişkisini yeniden hatırlayalım: Sahte içki sonuç, ölçüsüz kamu politikaları sebeptir. Şu an sebep kısmındayız.
Sonuç kısmına geldiğimizde ise, iş daha da tatsız bir hâl alıyor. Tablodan anlıyoruz ki, 2021 senesinde Türkiye’de kayıt dışı alkollü içkilere yönelik tam 720 münferit operasyon yapılmış. İzmir’den Adana’ya, Edirne’den Gaziantep’e bu operasyonlar tüm Türkiyeyi kapsayacak şekilde genişlemiş. Tüm bu operasyonlar neticesinde, toplam 1 milyon 135 bin 172 litre kaçak/sahte içki ele geçirilmiş. 3 bin 598 kişi hakkında adlî işlem başlatılan bu operasyonlarda, kaçak/sahte içki dışında ele geçirilen birçok üründen sahte bandrol, sıklılığıyla ön plana çıkmış.
Tablodaki en üzücü, ve maalesef en çarpıcı veri ise 2021 senesinde 109 kişinin sahte içkiye bağlı zehirlenme nedeniyle hayatını kaybettiği verisi. Kurduğumuz sebep-sonuç argümanının maalesef üzücü, “Biz demiştik.” demenin ağır yükü altında kalmanın zorluğunu çektiğimiz nihaî neticesi, işte bu rakamda gün yüzüne çıkıyor. Özellikle 2021’in son ayında, yılbaşına doğru girerken yaptığımız uyarılar, artan operasyonlar, ele geçirilen ürünler neticesinde tehlikenin geliyorum demesi ile birlikte yeterli olmadı. Bunun için çok üzgünüz. Hiç kimsenin böyle bir sonu hak etmediğini düşünüyor, ve gereken makul ve bilimsel önlemlerin alınması için yetkililere çağrımızı her seferinde yineliyoruz.
Bu bakımdan, 2022 yılbaşına buruk, ancak aynı zamanda bir dönüm noktası hedefleyen bir etiketle giriyor, #DahaKaçHayat diye soruyoruz. Bilimsel gerçeklerin ışığında, akılcı, ölçülü, hak ve özgürlük temelli kamu politikalarına dönmek için hiçbir zaman geç değil.
Biliyoruz ki, Platform olarak önümüzde çok uzun ve zorlu bir yol var. Şu bir gerçek ki, Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu her geçen gün daha dinamik, daha heyecanlı ve daha kararlı bir hâl alıyor. Önümüzdeki bu zorlu yolu aşacak güç, hak ve özgürlüklerin zaferine hasret, duyarlı kamuoyunun desteklerinden ileri geliyor. Bu bakımdan, bu seneyi Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu’nu var eden değerli partnerlerimize ve takipçilerimize destekleri ve varlıkları için teşekkür ederek sonlandırmak istiyoruz.
2022 senesinin özgürlüklerle dolu bir sene olması dileğiyle,
Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu
Aralık 2021, Ankara
