Dünyada Stadyumlarda Alkol Satış ve Reklam Yasakları – Hakan Efe Gül | Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu

Daha öncesinde derbi gününe özel stadyumlarda alkol satışına izin verilmeli mi sorusunu sormuştuk. Fakat son 2022 Katar Dünya Kupası’nda ortaya çıkan alkollü içki satışı ve alkol reklamı yasağını içeren kararlar birçok insan tarafından eleştiriye maruz kaldı. Daha önce 2014 Dünya Kupası’nda Brezilya hükümetine söz geçirebilen FIFA, Katar hükümetinin taleplerine boyun eğdi. Özgürlükler açısında fiyasko olarak nitelendirilen bu kararlar ilerleyen zamanlarda FIFA yönetiminin başını ağrıtacak gibi duruyor. Bunun üzerine hangi ülkelerde ne derece yasaklar var veya ne tür regülasyonlar var incelemek için kısa bir araştırma yaptık. Bu yazıda bir sorudan ziyade hem ekonomik olarak büyük hem de spor kültürü olan ülkelerin stadyum ve reklam kurallarından bahsedeceğiz.

Amerika Birleşik Devletleri – ABD

Hem spor kültürü hem de büyük ekonomiye sahip ülke deyince akla ilk gelen ülkelerden biri şüphesiz Amerika Birleşik Devletleri’dir. Her ne kadar futbol kültürü, Avrupalılar kadar oturmuş olmasa da basketbol, beyzbol, Amerikan futbolu, hokey gibi birçok profesyonel ligler oldukça ilgi çekmekte. En az Avrupa, zaman zaman da Avrupa’dan daha çok market payına ve gündeme sahip profesyonel ve college spor ligleri, birçok Amerikan vatandaşı tarafından takip edilmekte. Bir araştırmaya göre ülkenin 3’te 2’sinin NFL ile bir şekilde bağı olmuş.[1]

Asıl konumuza gelince, stadyumlarda alkol satışı genellikle yasak değil. Profesyonel liglerde çoğu zaman herhangi bir bira yasağı söz konusu değil. College (üniversite) liglerine gelince stadyumlarda alkol satışı, stadyum organizatörünün tercihine bırakılıyor. Fakat yine de bazı eyaletlerde veya şehirlerde tek seferlik farklı uygulamalar görülebiliyor.[2]

Alkol reklam yasağına dair bir hüküm bulunmadığı gibi, herhangi bir yasaklayıcı hükmün varlığı mahkemeler tarafından 1. Amendment’in ihlali olarak görülmüş. İfade özgürlüğünü kapsayan bu ilke, olabildiğince geniş yorumlanıyor.[3] Yine de 21 yaş altına alkol özendirmeyi engellemek gibi benzer konularda çeşitli regülasyonlar bulunabiliyor.

Birleşik Krallık

Daha önceki yazımızda etraflıca bahsettiğimiz gibi 1980’lerden beri ilk 5 profesyonel futbol liglerinde stadyumlarda alkol satışı yasak olmasa da maç oynanırken koltuğunuzda alkol içmek yasak. Fakat rugby, kriket gibi sporlarda böyle bir yasak bulunmuyor.[4]

Alkol reklam yasağı konusunda ise çeşitli regülasyonlar haricinde genel bir yasak yok.[5] Bildiğiniz üzere Liverpool futbol takımının forma sponsoru, uzun bir süre ünlü bir alkollü içecek şirketiydi.

Almanya

Bira sektörü Almanya ekonomisinin can damarlarından biri. Bu yüzden de genel olarak spor etkinliklerinin yapıldığı alanlarda bira satışına izin veriliyor. Hatta birçok taraftar, hangi kulübün biraları daha güzel diye anketler açıyor.

Alkol reklam yasağı ise Avrupa Birliği yasaları gereğince birkaç regülasyon harici pek bulunmuyor. Bu regülasyonlar diğer Avrupa Birliği ülkeleri için de genel olarak geçerli. Belli başlı regülasyonlar; yaşı küçükleri özendirmemeyi, alkolün mental ve fiziksel performans arttırıcılığı ile kariyer ve seks hayatında başarıyı vurgulamaması gibi konuları içeriyor.[6]

İspanya

Belki de futbolun en tutkulu takip edildiği Avrupa ülkesi olan İspanya’da stadyumlarda alkollü içecek satışı 1990 yılında düzenlenen kanunla beraber yasaklandı.[7] Bu yasak için tutkulu bir şekilde taraftarlık yapan İspanyol halkının, alkollü içeceklerle beraber maç içerisinde yaratabilecekleri potansiyel taşkınlıkları önleme gibi gerekçeler öne çıkıyor. Sosyal hayatta özgür ruhuyla tanınan İspanya’da pek de özgürlük çerçevesine sığdırılamayacak bir yasak görüyoruz.

Alkol reklamı yasağında ise çoğu zaman Avrupa Birliği regülasyonlarına uyulmakla beraber ek olarak farklı düzenlemeler de karşımıza çıkıyor. Televizyonlarda alkol oranı, %20’yi geçen alkollü içeceklerin reklamı yasak. Fakat, internet aracılığıyla yapılan reklamlarda kanun biraz eksik kalıyor[8]

Fransa

Fransa’da Almanya’dan farklı İspanya’ya benzer bir şekilde localar hariç stadyumlarda alkol satın almak mümkün değil.[9] Bir yandan Mbappe, Messi, Neymar üçlüsünü izlerken diğer yandan biranızı tüketemeyecek olmanız bir hayli üzücü olsa gerek.

Alkol yasağına gelince diğer Avrupa Birliği ülkeleri gibi mevcut regülasyonlara uyuluyor.

İtalya

Genel olarak İspanya ile uygulama üzerinde benzerlik gösteren İtalya’da, Kastilya’dan bağımsız olarak stadyumlarda alkol satışına izin var. Fakat sadece %5 veya altı alkol oranı içeren içecekleri alabiliyorsunuz. [10]Şayet sosyal demokrat Pedro Sanchez hükümeti değişirse İspanya’da da benzer bir uygulamaya şahit olabiliriz.

Alkol reklam yasağı konusunda ise belli başlı regülasyonlar haricinde genel bir yasak bulunmuyor. Bu düzenlemelere genellikle yaş kriteriyle belirlenmiş. Bazen de belli saatlerde alkol reklamı yapamıyorsunuz. Büyük çaplı bir yasağın olmaması İtalya gibi şarap endüstrisinden çokça kez faydalanan bir ülke için hayati önem taşıyor. İtalya 14 milyar $ şarap üretimi hacmini aşmış durumda (https://www.wine-business-international.com/wine/news/wine-adds-more-eu14bn-italys-economy).[11]

Belçika –

Sayılan diğer ülkeler kadar sportif başarısı ve sektör hacmi olmasa da Belçika da gelişmiş bir ülke olarak dikkate almaya değer. Avrupa Birliği’nin birçok binasına ev sahipliği yapan Belçika, stadyumlarda önceden yasak olsa da artık alkol satışı serbest.[12] Alkol reklam yasağında da Avrupa Birliği kuralları takip ediliyor. Zaten Belçika’dan da Avrupa Birliği’nin dışarısına çıkmayı bekleyemeyiz.

Kanada –

ABD dışındaki diğer gelişmiş ve Kuzey Amerika ülkesi olan Kanada’da, buz hokeyi ve basketbol gibi birçok spor etkinliğine şahit olmaktayız. Kanada’da ise ABD’ye benzer bir şekilde genel anlamda stadyumlarda alkol satışı yasağı bulunmuyor. Alkolde reklam yasağı regülasyonlarharici yok.[13]

Hollanda –

Belçika’nın komşusu Hollanda ise Belçika’ya oranla sportif anlamda daha başarılı olduğu kadar aynı zamanda marketing açısından daha önde. Tıpkı Belçika gibi stadyumda bira satışı yasak değil. Alkol reklamı düzenlemelerinde ise Belçika’yı, dolayısıyla Avrupa Birliği’ni, takip ediyor.[14]

Norveç –

Bir diğer gelişmiş ülke olan Norveç ise spor anlamında pek de adını duyurabilen bir ülke değil. Haaland ve eğer sayılırsa Magnus Carlsen harici pek dünyaca tanınan isimleri yok. Futbol takımları ise Türkiye takımlarıyla eşleşince medya tarafından “köy takımı” statüsüne indirgenebiliyor. Stadyumda alkol satışı ise yasak değil.[15]

İlginçtir ki Norveç, Avrupa Birliği üyesi olmasa da genellikle AB kurallarını uygulamayı seven bir ülke. Fakat diğer AB ülkelerinden farklı, ülkemize benzer olarak alkollü içecekler konusunda tam anlamıyla 1975’te uygulamaya koyulan bir reklam yasağı var. Hiçbir şekilde televizyon, radyo, sosyal medya gibi kanallarda alkollü içecek reklamı yapamıyorsunuz.[16]

Rusya

Bu sefer batıdan biraz uzaklaşıp doğu taraflarına gidiyoruz. Alkol tüketiminin yüksek olduğu ülkelerden biri olan Rusya’da şu an bilgi akışı almak zor olsa da önceden stadyumlarda alkol satışı yasaktı. 2005’te yürürlüğe giren bu yasaktan dolayı 2014 Sochi Olimpiyatları da pek alkol dostu olmadı. Bununla beraber Katar’dan önce 2018 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapan Rusya’da bu yasak biraz hafifletilmişti. Alkollü içecekler plastik bardaklarda alabilirken cam bardakta sadece alkol değil herhangi bir meşrubat tüketmek mümkün değildi.

2012 yılında Kremlin, alkol reklamlarına tam anlamıyla bir yasak getirdi. Ne televizyonda ne radyoda ne de dijital ortamlarda alkollü içecek reklamlarına rastlamak çok olası değil.[17]

Japonya

Şimdi de diğerlerinden çok ayrı bir kültüre ve coğrafyaya göz atacağız. Güneşin ilk açtığı ülkelerden biri olan Japonya’nın gerek kültür gerek kurallar bakımından saydığımız ülkelerden biraz farklı olduğu söylenebilir. Her ne kadar Tsubasa’nın yarattığı etkiye maruz kalsak da Japonya’da en popüler spor futbol değil, beyzbol.[18] Bunun yanı sıra golf, tenis ve sumo da oldukça sık takip ediliyor. Sake Viva! Kampanyasıyla gençleri alkol tüketimine yönlendiren Japonya’da stadyumlarda alkol yasağı yok.[19] Beyzbol maçlarında sadece kadınlardan seçilen çalışanlar, tüm stadyuma bira dağıtmakla görevli. Bu çalışanlar stadyum tarafından değil bira şirketleri tarafından görevlendiriliyor ve talebi arttırsınlar diye işi alma kriterleri arasında güzellik gibi kriterler var.[20]

Alkol reklamlarına dair bir yasak yok. Daha önceki yazılarda belirttiğimiz gibi Sake Viva! Kampanyasıyla alkol reklamı bizzat devlet eliyle gerçekleştiriliyor denilebilir. Herkesin cebinde bolca parasının olduğu, insanların taksi çevirmek için para salladığı, “Bubble economy” diye tabir edilen 80’ler Japonya’sında alkol tüketimi oldukça fazlaydı. Bu temelsiz genişlemenin bedelini ise 90’lardaki büyük krizle ödemişti Japonya. O zamanlar tüm vergilerin %5’ini oluşturan alkollü içki vergi geliri, zamanla %1.7’ye kadar düşmüş. Japon hükümeti, vergi gelirlerinin düşmesinden sonra böyle bir yola başvurmaya karar vermiş.[21]

UEFA ORGANİZASYONLARI

Genellikle ulusal liglerden daha fazla takip edilen ve konuşulan UEFA organizasyonları, yapı olarak ulusal liglerden farklı. Bu yüzden de ulusal profesyonel liglere karşın farklı uygulamaları görebiliyoruz. Şampiyonlar Ligi, Avrupa Ligi, Konferans Ligi maçlarında alkol satışına UEFA tarafından tam anlamıyla bir yasak yok olmasa da organizatör maçın oynandığı yerin kanununa uymak zorunda. Yani Bayern Münich’li taraftarlar olası bir Real Madrid eşleşmesinde Madrid’deki maçı izlerken stadyumda alkol tüketemeyecek, İspanya kurallarına uymak zorunda kalacaklar. Özellikle tatil için İspanya’yı ziyaret etmeyi seven Almanyalı turistler kurallara uymak konusunda sıkıntı yaşadıkları için yerel halk tarafından zaman zaman eleştiri odağı oluyor.[22]

Ulusal kurallara uyma konusunu UEFA ve diğer kulüpler oldukça ciddiye almakta. Bildiğiniz üzere 2013 yılında Galatasaray ile maçı olan Real Madrid, Türkiye kanunlarına uyarak belli başlı sponsorlarını gösterememişlerdi. UEFA organizasyonlarında alkolde reklam yasağı yok bulunmuyor. Zaten bilindik markalar yıllardır UEFA organizasyonlarına sponsor oluyorlar.

[1] https://www.marketingcharts.com/television-19687

[2] https://bleacherreport.com/articles/1592116-why-there-should-be-beer-sales-at-every-college-football-stadium

[3] https://www.ftc.gov/news-events/news/speeches/advertising-alcohol-first-amendment

[4] https://www.skysports.com/football/news/11095/12416189/drinking-in-seats-at-football-grounds-could-be-reinstated-as-part-of-a-fan-led-review-into-the-game

[5] EUCAM

[6] EUCAM

[7] https://www.abc.es/deportes/futbol/alcohol-futbol-beber-cerveza-estadios-20221118190700-nt.html

[8] https://www.easypromosapp.com/blog/2021/11/en-la-promocion-de-bebidas-alcoholicas-donde-esta-el-limite/

[9] https://www.thestadiumbusiness.com/2019/08/23/french-minister-condemns-bid-expand-stadium-alcohol-sales/

[10] https://www.mlssoccer.com/news/beer-stands-north-america-yes-some-other-soccer-countries-no

[11] https://www.gamingtechlaw.com/2022/03/infographic-advertising-alcoholic-beverages-italy.html

[12] https://www.mlssoccer.com/news/beer-stands-north-america-yes-some-other-soccer-countries-no

[13] https://www.publichealthontario.ca/-/media/documents/F/2016/focus-on-alcohol-marketing.pdf

[14] https://www.statista.com/statistics/762533/beer-brands-served-in-eredivisie-football-stadiums-in-the-netherlands-by-number-of-places/

[15] https://www.fyfaproject.eu/resource.php?sp=the-norwegian-fotball-association-opens-up-for-sale-of-alcohol-at-football-matches

[16] https://www.nordicalcohol.org/norway-marketing-and-advertising