Amerika ve alkol yasağı dediğimizde akla ilk 1920-1933 arası federal alkol yasağı gelir. Amerikan Anayasasına 18. Değişikliğin (18th Amendment) ilanı ile başlayan bu süreç Roosevelt başkan olana dek sürmüştür. Hatta öyle büyük çaplı bir etki bırakmıştır ki Roosevelt’in bu yasağı kaldırma vaadinin ona seçim kazandıran hamle olduğunu söyleyenlerin sayısı hiç de az değildir. Fakat bu yazının konusu bu dönemden değil, bu döneme zemin hazırlayan en büyük yapıtaşlarından biri olan Maine eyaleti alkol yasağıdır. 1851’de yürürlüğe konan eyalet boyu alkol üretiminin ve satışının yasaklanması 1856’de senato raporu doğrultusunda geri alınana kadar çeşitli toplumsal problemlere yol açmıştır.
Neden Maine ve Neden Alkol Yasağı?
19.yüzyıl’da büyümeyen başlayan American Temperance Society (Amerikan Alkol Karşıtlığı Topluluğu) bu tarz yasaklarda en önemli rolü oynayan sivil toplum oluşumuydu. Sadece sivil halkın değil, bürokrasi ve yargıda da bazı figürlerin üyelik yaptığı bu topluluk, her geçen yıl daha güçleniyordu.
Öncelikle bu alkol yasağının temeline inelim. Alkol o dönemlerde büyük bir topluluk tarafından gerek dine aykırılık gerek ev içi şiddet gerekse de iş verimliliğinin düşmesi gibi konularla ilişkilendiriliyordu ve bu kesimlerce şeytanlaştırılmıştı[1]. Bu sebeptendir ki ATS’de birçok sayıda kadın, iş patronu ve dini figürler yer almaktaydı. Fakat biraz daha derine inildiğinde alkolü en çok tüketenlerin genellikle günlük dertlerinden biraz olsun nefes almak isteyen çalışan kesim ve bu kesimde önemli sayıda bulunan İtalyan ve İrlandalı göçmenlerdi. Bu yasağa karşı genellikle seslerini çıkaranlar da bu kesimdendi[2].
Bu yasağın kanuna geçmesinde en çok katkıyı yapan, o zamanlar hem Portland’ın hem de Maine Temperance topluluğunun başkanlığı yapan Neal Dow’dı. Neal Dow muhafazakâr (quaker) çevrede büyümüş ve alkole karşı yıllarca aktivist hareketlerde bulunmuştu. Bir şekilde yetki eline geçince de yılların eskitemediği radikalliğini kanun haline getirdi. Alkol yasağı döneminde çokça kez özgürlük düşmanlığıyla suçlanmıştı. Hatta kendisinin yabancı düşmanı (nativist) eğilimleri de yok değildi. Bir keresinde alkol yasağını savunurken yabancı asıllı vatandaşlarını suçlayıcı kelimeler kullanıyordu [3]. Çok geçmeden kendi yarattığı kaos ortamı kendini hedef tahtasına koydu ve bireysel özgürlüklerini geri almak isteyen birçok kesim protestolarla yasağa karşı koydu. Portland Rom İsyanı olarak da bilinen protesto, bu özgürlüğün açık ihlali olan yasağa karşı fitili yaktı. Protestolar polis şiddetiyle durduruldu ve bir kişi ölmüştü, Başkan Neal Dow ise ölen kişinin İrlandalı olup olmadığını sormuştu[4].
Yasağın Sonuçları
1856 yılında Eyalet Senatosu hazırladığı raporda bu yasağın Anayasa’ya aykırı olduğunu açıkça ilan etti ve yasak yürürlükten kaldırıldı[5]. Yasağın ekonomik boyutu ise Portland gibi bir liman kentinin alkol ticaretinin getirdiği gelirden mahrum kalmasıydı. Bu yüzden de tüm alkol üzerinden gelir kazanan tüccarlar, içki dükkanları ve barlar ekonomik olarak zarar gördüler. Tabii ki de alkole olan talep yasakla son bulmayacaktı. Kaçak getirilen alkoller lokal dükkanlar yerine mafya ve çetelere gelir kapısı olarak döndü. Ekonomik boyutu dışında da bu yasak denemesi Vermont, Minnesota, Kansas, North Dakota gibi eyaletlere de önayak oldu. Daha sonra da 1920’de yürürlüğe girecek olan alkol yasağının federal düzeyde uygulanmasının ilk adımlarını attı. Maine eyalet böylece “dry state” (ayık eyalet) kavramının ilk kullanıldığı eyalet oldu. Günümüzde ise eyalet boyu yasaklar olmasa da bazı eyaletlerin bazı küçük şehirlerinde alkol satışı yasak. Görüldüğü üzere sadece bir yerde denenen bir özgürlük ihlali geniş çaplı uygulamalara sahne olabiliyor. Maine eyaleti davası ise bize en ufak tavizin ne derece yasaklara sahne olduğunu gösteren güzel bir örnek.
[1] Co-Partnership/Death and Co,” from the archives of the Maine Historical Society, image accessed online at “http://www.mainehistory.org/rum-riot-reform/1820-1865/gallery1/index.html”.
[2] Henry Stephen Clubb, The Maine Liquor Law: Its Origin, History, and Results, Including a Life of Hon. Neal Dow Published by Pub. for the Maine Law Statistical Society, by Fowler and Wells, 1856.
[3] Armstrong, Lebbeus. The temperance reformation: its history, from the organization of the first temperance society to the adoption of the liquor law of Maine. [New York, Boston etc. Fowlers and Wells, 1853], Neal Dow, Quarterly Report of the Mayor of Portland (Portland: Published by the Mayor’s Office, September 1851
[4] Kobler, John (1993) [1973]. Ardent Spirits: The Rise and Fall of Prohibition. New York, New York: Da Capo Press. p.89
[5] REPORT OF THE COMMITTEE ON THE JUDICIARY RELATIVE TO THE SALE OF INTOXICATING LIQUORS.” Written in 1856. Document provided: http://legislature.maine.gov/lawlib.
